Naast de cirkel en de driehoek bevat het enneagramsymbool ook een hexagram of zeshoek. Een wat vreemde figuur. De eerste vraag die bij mij opkwam: waarom zijn dat niet nog twee andere driehoeken, samen een davidster? Drie maal drie is negen, dus drie driehoeken in de cirkel is toch veel logischer? Om dit te begrijpen moet ik even een zijstapje maken naar 'de wetten van drie en zeven'.
De wijsgeer Gurdjieff was een materialist met een grote belangstelling voor natuur- en wiskunde. Tegelijkertijd blijkt uit zijn werk dat hij ook een gelovig man was. Hij sprak ook graag in religieuze metaforen. HIj had het ook over ‘wet van drie’ en de ‘wet van zeven’ als verklaring voor samenhang in het leven, de maatschappij, het heelal. Naast drie krachten en drie centra van intelligentie en zeven stappen in elk funtioneel proces, was hij er ook van overtuigd dat de mens zeven innerlijke functies had die samen zorgen voor de innerlijke ervaring:
- Drie instinctieve functies in het fysieke centrum van intelligentie, namelijk fysiek willen overleven, iets van jezelf willen doorgeven (sex), en een passende plek willen hebben binnen je sociale context (status).
- Twee sensitieve functies in het emotionele centrum van intelligentie: 'lagere' emotionele passies en 'hogere' deugden
- Twee intuïtieve functies in het mentale centrum van intelligentie: 'lagere' gefixeerde mentale preoccupaties en 'hogere' ideëen.
Zeven kennisniveau's of werelden
Ook zou het universum bestaan uit zeven elkaar beïnvloedende sferen of 'werelden' werelden die hij achtereenvolgens aanduidde met de getallen: wereld nr 1, nr 3, nr 6, nr 12, nr 24, nr 48 en nr 96 waarin Wil, Functie en Zijn, vanaf wereld 12, verschillende (materiële) uitingsvormen zouden kennen. In elke wereld gelden er universele regels. Vanaf wereld nr. 3 verdubbelen steeds het aantal regels, of wetten zoals hij dat noemde, dat in zo'n getalswereld geldt, vandaar de verdubbeling in het getal van elke opeenvolgende wereld.
in plaats van het begrip 'wereld' zou je ook kunnen spreken over kennisniveau. In het soefisme, een belangrijke inspiratiebron van Gurdjieff, is het woord voor wereld 'alam' en dat woord heeft een nauwe associatie met de woorden 'ilm' (kennis) en 'alim' (kenner).
De wet van drie en de wet van zeven
De 'drievoudige en zevenvoudige wetten' hingen met elkaar samen en die samenhang werd dus verklaard en verbeeld met het enneagramsymbool, een verwijzing naar de wiskunde met zijn getallenstelsels, verhoudingen en ijzeren logica. Deze samenhang is door enkele van zijn leerlingen op schrift gezet, met name door de wis- en natuurkundige J.C. Bennett en D. Ouspensky. Toen ik hiermee kennismaakte, zag ik enige 'systeemdwang' en ik heb, als bêta-meisje dat ik van huis uit ben, dan ook verwoed geprobeerd om koppelingen tussen getallen, verhoudingen met ideëen over 'hoe alles in elkaar zit, ook psychologische processen' te ontkrachten. Het is me niet gelukt. Het zit zo:
Als je in een cirkel drie willekeurige lijnen trekt die elkaar niet mogen snijden in het middelpunt, ontstaan er binnen de cirkel zeven vlakken. Als je drie cirkels elkaar alle drie laat overlappen zodat ze ook afzonderlijk zichtbaar blijven, ontstaan er zeven velden.
Waarom dan het enneagramsymbool gekozen als een uitdrukking van een essentieel verband tussen de getallen 3 en 7? In 2017 heeft de natuurkundige, muzikant en neuroscientist C. Wertenbakker, de onderbouwing nog eens duidelijker opgeschreven in het werk "The Ennegram of G.I. Gurdjieff; Mathematics, Metaphysics, Music, and Meaning." En die mathematische onderbouwing verklaart de gekozen vorm. Reken je even mee?
Breuken en getallen als onderbouwing bij het enneagramsymbool
Als je binnen het decimale getallenstelsel het hele getal 1 deelt door 3 dan krijg je de repeterende breuk 0,333333. Vermenigvuldig je dit weer met 3, dan krijg je niet het hele getal 1 terug, maar de repeterende breuk 0,999999. Als je 0,33333 optelt bij 0,333333 dan ontstaat het getal 0,666666. Hieruit kun je het volgende concluderen: Als je binnen een geheel wilt blijven en dan iets deelt, dan blijft het eerste ook nog bestaan. Denk aan een embryo: om te groeien deelt het zich in twee, maar dat worden toch geen twee aparte zaken, het embryo zelf blijft daarbij intakt. Daarom blijft ook de 1 bestaan als je hem door drie deelt. En zo komt de driehoek met de getallen 3, 6 en 9 binnen de cirkel 0 terecht. Als je de getallen 3, 6 en 9 optelt is de som 18. Tel je daarna 1 en 8 weer op, kom je uit op 9.
Als je het getal 1 deelt door 7, ontstaat de repeterende breuk 0,142857. Hierin komen de getallen 3, 6 en 9 nooit voor. Daarom kan een verband tussen de getallen 124578 niet worden gesymboliseerd door gelijkzijdige driehoeken. Geef je de gevonden breuk 1:7 weer met het enneagramsymbool, dan kan dat symbool je breuk wel mooi weergeven. Dat doe je door de cijfers van de breuk binnen de cirkel te verbinden met een lijn. Van 0 naar 1 gaat via de buitencirkel, en dan ontstaat vervolgens het hexagram door naar binnen de cirkel te gaan: van 1 naar 4, dan terug naar 2, dan door naar 8, terug naar 5, en door naar 7, en van daaruit terug naar 1.
.
Het hexagram staat in de mens voor een innerlijke ervaring van binnen, de 'State of Being'. Dus niet een uiterlijk doe-proces van iets maken. Deze innerlijke ervaring gaat over loskomen uit gefixeerde automatische patronen in denken, voelen en willen. Door die ervaring vind je keuzevrijheid en de zingeving die jou als persoon eigen is. Tel je de getallen 1, 4, 2, 8, 5 en 7 bij elkaar op, dan krijg je 25. En 2 plus 5 is weer 7.
Als je zo de gevonden zeshoek in de cirkel bij de driehoek tekent en goed kijkt naar het resultaat, dan zie je dat de gevormde binnenruimte bestaat uit een figuur met zeven hoeken. Ik vind het zelf wel wat lijken op een poort.
Een symbolische poort naar het Zijn, wie je zelf kiest om te zijn
Deze poort is een symbool dat ik als coach gebruik als zelfreflectie-instrument voor mijn coachee. Die ervaart door het begeleidingsproces van het coachen, steeds meer wie hij of zij is, los van het doe-gedrag, totdat hij of zij (in gedachten) voor de Poort van Zijn staat. Dat is een persoonlijk moment van keuze. Door het hexagram onstaat er een innerlijk ervaring, die niet ontdekt zou kunnen worden met drie driehoeken in de cirkel. Daarnaast is een perfect symmetrisch plaatje ook niet echt passend als symbool voor het leven, de realiteit.
Stel je voor dat jij op dit moment ook met een coachvraag voor een poort staat op jouw eigen levensweg. En dan vraag ik bijvoorbeeld aan jou:
- 1 Wat zou je willen dat je tegenkomt als je door die poort gaat?
- 4 Wat maakt dat datgene achter die poort zit en niet al hier vóór die poort?
- 2 Welke behoefte binnen jezelf heeft met deze poort te maken?
- 8 Hoe vrij ben jij op dit moment om te besluiten om wel of niet door die poort te gaan?
- 5 Hoe ga je om met het feit dat je niet weet wat je achter de poort aantreft?
- 7 Wat doe je, als die poort straks achter je dichtvalt en er geen weg terug blijkt te zijn?
