De cirkel van het enneagram met de negen punten symboliseert in de "State of Function" een proces. Het gaat hier om een proces ‘in de wereld’, een proces van actie, van iets doen in zeven stappen, onderbroken door drie ijkmomenten of triggerpoints. Je begint daarbij op het meest bovenste punt, de top van de driehoek, oftewel het nulpunt. Dit punt is het eerste schokpunt oftewel een creatieve impuls om iets te gaan doen, oftwel Functie. Op dit punt is de boodschap ‘Word wakker, word je bewust van wat je wilt doen’. De trigger is hier dat je je plots realiseert dat het tijd is voor een actie. Maar welke? Blijkbaar ging de wekker af. Tijd om de cirkel te gaan rondlopen, en wel met de klok mee, naar de toekomst toe.
De cirkel van het enneagram met de negen punten staat symbool voor elk proces 'van buiten'
Het volgende punt (punt 1) is dat je concrete ideëen krijgt over wat je dan wilt doen. De vraag is hier: wat wil ik precies en waarom? Vaak is dat iets uitwerken, bouwen, veranderen, hervormen of verbeteren in de buitenwereld op grond van je eigen idealen en interpretaties. Of je bedenkt hier, om jezelf te motiveren voor een klus van iemand anders waaraan je meewerkt, welke van je eigen uitgangspunten, waarden en normen je als onderbouwing aan die wens toevoegt. Je krijgt er zin van om aan de slag te gaan en zet de eerste concrete stappen. Bijvoorbeeld dat je een begroting maakt of iemand anders overtuigt dat je een goed idee hebt!
Op het volgende punt (punt 2) aangeland, is het tijd voor de start met de praktische uitvoering. Hier stel je de vraag ‘wat heb ik allemaal verder nog nodig voor deze actie?’ Je zoekt dan eventueel hulp bij anderen, huurt expertise in, onderzoekt je hulpbronnen, verzamelt materiaal, koopt voorraad in, zet een crowd-actie op om geld op te halen. Of, minder ambitieus, je haalt de ingrediënten die je nodig hebt voor dat recept in huis.
En dan arriveer je op het rechterpunt van de binnen-driehoek, punt 3, dat is een her-ijkmoment of triggerpoint. Op dit schokpunt (zoals Gurdjieff het noemde) realiseer je dat je nu echt serieus bezig bent en er het beste van moet / wilt maken. Hoe voorkom je dat het resultaat niet gaat tegenvallen of niet kan worden bereikt? Als een goede prestatie er niet in lijkt te zitten, krijg je zin om terug te gaan naar de situatie toen je je nog niet bewust was van je wens, zin om weer in slaap te vallen. Je hebt behoefte aan een creatieve impuls, aan bevestiging van het Zijn. Op dit punt gaat het proces alleen door als succes en voortgang min of meer gegarandeerd is of als er een externe motiverende stimulans van buitenaf langskomt waardoor je actie een positieve verbinding vormt tussen jezelf en de buitenwereld. Een portie geluk dat je toevalt. Bij voorkeur in de vorm van aanmoediging en waardering van mensen waarmee je je sterk verbonden voelt. Dan kun je je met je actie identificeren. Maar als een trigger langskomt waardoor je pech hebt, zoals ziekte of slecht advies, stagneert de zaak. De vraag op de achtergrond is hier: kan ik hier echt iets mee scheppen dat niet alleen functioneert, maar ook blijft bestaan?
Na een bevestigende kracht van buiten over Zijn kun je doorgaan met het proces
Je bent doorgelopen naar het vierde punt en wendt nu al je creativiteit aan om echts iets origineels, op je eigen wijze, je eigen manier neer te zetten. Jouw actie onderscheidt zich van alle anderen doordat je er iets van jezelf in legt, er goed over hebt nagedacht, er zorg aan besteed, er tijd voor neemt. Je bent er nog niet, en ziet nog heel goed wat er allemaal nog ontbreekt. Maar hoewel het nog niet volmaakt af is, geniet je hopelijk wel van het creatieve proces. De vraag is in deze fase: wat mist er nog, hoe kan je het nog mooier en indrukwekkender maken?
Je loopt door naar het volgende punt, punt 5. Hier kijk je met verwondering naar wat er allemaal gebeurt en gaat daardoor even in de reflectiestand. De weg is langer dan je dacht, het vergt ook wel veel van je tijd en energie. Je vraagt je ook af: "Kost het me niet te veel?" En je probeert te begrijpen waar je nog bij zou kunnen sturen en hoe dat nog in te passen. Je maakt hier dus een pas op de plaats om te reflecteren over hoe het gaat tot nu toe en hoe het verder kan gaan. Pas als je alles weer op een rijtje hebt gezet en opnieuw overzicht hebt gekregen, kun je verder met je actie. De vraag is hier: "Begrijp ik wel wat er eigenlijk gebeurt?"
En dan kom je bij de linker punt van de binnen-driehoek, punt 6, opnieuw een her-ijkmoment of triggerpoint, want je actie wordt zichtbaar en in deze fase opgemerkt door ‘de grote boze buitenwereld’. De maatschappij (of je buurvrouw) vindt er ook iets van. Er komen dus van buitenaf commentaren en kritische vragen op je af. Je eigen wil wordt nu wel echt op de proef gesteld. Je ervaart hier bewust de ontkennende kracht. Jij werkt hopelijk gewoon door. Ook als je door al die opmerkingen en vragen van anderen je wat onzeker bent gaan voelen, vat je moed op om verder te gaan en bij je keuze te blijven. Je hebt hier trouwens ook al een goed uitzicht op het totaaleffect, als je wens in vervulling is gegaan door je eigen actie. De vraag is hier: "Wat in mijzelf geeft mij vertrouwen om toch door te gaan en het af te maken?" Dat is in essentie: Wil.
Als je wil een ontkennende kracht van buiten heeft overleefd, kun je het proces voltooien
Je loopt weer door naar het volgende punt, punt 7. Daar is je actie zo goed als geslaagd. In dat geval is het bijna tijd voor een feestje! Door het vooruitzicht van succes straks te kunnen vieren voel je je blij en opgewonden tegelijkertijd. Je krijgt zin in meer! Is de actie echter nogal een fiasco, loop je tegen beperkingen aan, dan wil je nu, met het eind in zicht, hopelijk toch niet bij de pakken neerzitten. Dat heeft geen enkele zin, gedane zaken nemen geen keer. Je bent hoe dan ook weer een ervaring rijker, waardoor je veel hebt geleerd. Je beseft wel wat je een volgende keer iets anders zal aanpakken, je leert van je fouten en in je fantasie bedenk je alvast hoe het anders kan. Nu nog even die laatste moeilijke en lastige loodjes… De vraag is hier: "Hoe zet ik beperkingen om in nieuwe mogelijkheden?"
Je loopt door naar het volgende punt, punt 8, je bent weer bijna bovenaan de cirkel. Het is af! Het is aan de ene kant nu tijd om te genieten van resultaten en trots te zijn op wat je hebt bereikt. Je voelt je competent en machtig: je hebt het immers echt voor elkaar gekregen. Ha, de vrijheid lonkt weer. Aan de andere kant vraagt je actie op dit punt soms dat je doorgaat in een volgende ronde, om voortdurende leiding. Om iemand die de kar blijft trekken en gaat het echte werk nu pas beginnen. Dan ben je blij dat jij er alles van afweet en weet waar het om draait. Je hebt de controle erover en dat voelt goed, dat geeft een gevoel van vrijheid, maar ook van verantwoordelijkheid. De vraag is hier: "Hoeveel vrijheid heb ik om alles naar mijn eigen zin te doen?"
Tot slot kom je weer aan bij het startpunt 0, dat nu het eindpunt nummer 9 is. Tijd om uit te rusten, bij te slapen, even iets anders te doen wat geen prioriteit had, en lekker passief te wachten op bewustwording van een nieuwe wens voor een eventuele nieuwe actie. Je kijkt tevreden terug, alles is op zijn pootjes terecht gekomen. Je ontvangt feedback, bijval, navolging, complimenten, commentaar of kritiek: maakt niet uit. Jij geniet even van de verzoenende of instandhoudende kracht en het niets doen, er alleen zijn is wel even genoeg.
' Het buitenproces' is te beschrijven in zeven stappen (7) en drie triggerpoints (3)
Om de punten uit elkaar te houden, in het denken en spreken erover, worden ze in het enneagram genummerd. Dat maakt duidelijker op welk punt in het proces je bent. De driehoek heeft de nummers 9 (boven), 3 (rechts) en 6 (links). Punt 0, eigenlijk de cirkel, wordt in het enneagramproces vaak niet benoemd. Vanaf punt 9 naar rechts staat punt 1, naar links punt 8. De andere cijfers kun je nu zelf makkelijk invullen, van laag naar hoog, met de klok mee vanaf punt 1.
Op de punten 0, 3 en 6 gebeurt er inhoudelijk niets nieuws in de doe-actie, maar zijn er wel motiverende (of demotiverende) triggers van binnenuit of van buitenaf die invloed hebben op de keuzevraag ‘stoppen of doorgaan’. Op punt 0 wordt je wakker, op punt 3 ga je onder ogen zien dat je ook kunt falen, zeker in de ogen van anderen, en zorgt bevestiging ervoor dat je door kunt en je jezelf identificeert met je actie. Op punt 6 is het de kunst om moed te blijven houden ondanks kritiek uit de maatschappij. Het zijn echt keuzemomenten. En op punt 9 is er, naast het rustmoment, ook de schok van de eigen verantwoordelijkheid voor je keuzes in doen en laten. Punt 0/9 staat dus voor een dubbele uitwerking, vandaar dat er zeven stappen zijn, en geen zes.
Je kunt jezelf eens afvragen bij welk punt in zo’n doe-proces of 'State of Function' jij je altijd het fijnste voelt. Of bij welk punt in het proces jij je echt voelt uitgedaagd. Waar kom jij je bed voor uit? Maak jij wel effectief gebruik van de (ongevraagde) input van buitenaf, waardering en kritiek? Merk je die niet voldoende op of laat je je er te veel door beïnvloeden of terugfluiten?
